بررسی معناشناختی دین در قرآن کریم با نگاه تطبیقی به دیدگاه مفسران و متکلمان

دین از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم است و اندیشمندان اسلامی از منظرهای مختلف به بررسی مفهومی آن پرداخته اند. با این حال، کاربردهای متنوع و مختلف آن در قرآن کریم و مشکل روش شناختی تلاش های گذشته سبب شده که همچنان در ابهام باقی بماند. از این رو بررسی معنایی آن با استفاده از روش های نوین تحلیل معنا ضروری می نماید. معناشناسی به بررسی مؤلفه ها و حوزه ی معنا یی واژگان کلیدی قرآن کریم از طریق شناسایی روابط معنایی و جایگاه هر یک در شبکه های معنایی متن جدا از پیش داوری ها و تلقی های بیرونی می پردازد که روش کارآمد و معتبری در این نوع مطالعه به شمار می رود. از این رو پژوهش حاضر با تکیه بر خود آیات و بر مبنای روش معناشناسی، با تعیین حوزه های معنایی و در چارچوب روابط معنایی نظیر شمول معنایی، تقابل، همنشینی و جانشینی به بررسی معنای دین در قرآن کریم پرداخته است. به این ترتیب واژه ی دین در دو حوزه «این جهانی» و «آن جهانی» تمایز یافته و با تمرکز مطالعه در حوزه ی معنایی این جهانی به تحلیل معنایی آن پرداخته شده است. در پی این تحلیل معناشناختی، معنای اساسی دین مشخص شده و بر مبنای آن تعریف جامع و کاملی از دین ارائه گردیده است. در پایان جهت شناخت بهتر مفهوم قرآنی به مقایسه ی آن با تعاریف رایج مفسران و متکلمان پرداخته شده است.